در این مطلب می خواهیم بدانیم تعریف هوش هیجانی چیست و به چه منظوری از آن استفاده می شود. یک اصلاح کاملاً تخصصی که امروزه بسیار از آن استفاده می شود. برنامه های تلوزیونی، مطبوعات و اینترنت سطح اطلاعات انسان ها را افزایش می دهند. و استفاده از عبارات تخصصی تر را در گفتار رایج مردم متداول تر کرده اند. در این مطلب می خواهیم به بررسی یکی از این اصطلاحات بپردازیم. خواهیم گفت از نظر روانشناسان بزرگ تعریف هوش هیجانی چیست و زمانی که این عبارت به کار می رود چه منظوری دارد.
در نگاه کلی هوش هیجانی چیست
در بیان کلی این اصلاح به معنی توانایی درک یک فرد از شرایط و موقعیت و عکس العمل درست در آن موقعیت است. هوش هیجانی بیشتر در یک نفر نسبت به دیگری باعث می شود که رفتار بهتری در زمان چالش ها داشته باشد. به همین خاطر روانشناسان معتقد هستند که زوجین قبل از ازدواج از نظر هوش هیجانی مورد بررسی قرار بگیرند. از طریق مشاوره های حضوری، تلفنی و یا حتی آزمون هایی می توانند افراد را از این نظر مورد ارزیابی قرار بدهند.
تعریف هوش هیجانی از نظر علم روانشناسی
این عبارت یک اصلاح علمی است. روانشناسان به منظورهای مختلفی ممکن است از آن استفاده کنند. در کتاب های روانشناسی تعریفهای مختلفی از این عبارت به کار رفته است. در ادامه بهترین تعریف هوش هیجانی را از نظر روانشناسان بزرگ بررسی می کنیم.
اولین تعریف رسمی از نظر سالووی و مایر
در ابتدای مطلب گفتیم که در نگاه کلی و به بیان کلی هوش هیجانی چیست و عموم به چه منظوری از آن استفاده می کنند. اما اولین تعریف هوش هیجانی را به صورت رسمی پیتر سالووی (Peter Salovey) و جان مایر (John Mayer) ارائه کردند. این تعریف به شرح زیر است:
توانایی نظارت و پایش احساسات و هیجانات خود و دیگران، تفکیک و تشخیص آن‌ها، و استفاده از این اطلاعات به عنوان راهنمای تفکر و رفتار.
از نظر دانیل گلمن تعریف هوش هیجانی چیست
اما خاص ترین و جالب ترین تعریف هوش هیجانی را دانیل گلمن مطرح کرده است. دقیقا همان چیزی که امروزه بسیاری از ما از مفهوم هوش هیجانی می شناسیم. دانیل گلمن معتقد است که رفتارهای درست هر فردی نشان از هوش هیجانی است. او هر رفتار درست و حرفه ای در لحظه را به هوش هیجانی ربط می دهد. او این اصطلاح را به این صورت تعریف می کند:
هوش هیجانی شامل توانایی هایی است مثل انگیزه دادن به خود، پشتکار در شرایط دشواری و سرخوردگی، کنترل رفتارهای تکانشی، به تاخیر انداختن خواسته ها، تنظیم هیجانات، جلوگیری از غلبه استرس بر قدرت فکر کردن، همدلی با دیگران و امیدواری.
تعریف دوم گلمن
بسیاری از روانشناسان از گلمن ایراد گرفتند. آن ها با شوخی گفتند که او حتی نصایح مسیح را نیز به هوش هیجانی ربط داده است. به همین خاطر او تعریف هوش هیجانی را به این صورت تغییر داد:
هوش هیجانی مجموعه توانایی‌هایی است که به ما کمک می‌کنند هیجانات را در خود و دیگران، تشخیص داده و تنظیم کنیم.
تعریف گلمن در سال 2017 که در کتابش مطرح شد
اگر بپرسید از نظر گلمن تعریف هوش هیجانی چیست واقعا نمی توان آن را در یک جمله خلاصه کرد. در نهایت گلمن در سال 2017 این عبارت را کمی بیشتر و از جنبه های مختلف بررسی کرد. در واقع آن را شامل موارد مختلفی دانست.
خودآگاهی یا آگاهی از خویشتن: این‌که نقاط قوت و ضعف خود، انگیزه‌ها و ارزش‌هایمان و نیز تأثیری را که روی دیگران داریم بشناسیم.
خود تنظیمی: تکانه‌ها و انگیزه‌های لحظه‌ای و خُلق خود را در وضعیت مختل‌کننده و مزاحم، کنترل کرده یا جهت آن‌ها را تغییر دهیم.
انگیزش: رسیدن به اهداف و موفقیت به صِرفِ موفقیت به ما انگیزه بدهد و شکست، نتواند به سادگی انگیزه‌ی ما را بگیرد.
همدلی: درک احساسات دیگران و توانایی درک دلیل آن یعنی بتوانیم خود را جای دیگری بگذاریم و دنیا را با نگاه او ببینیم.
مهارت اجتماعی: با دیگران، رابطه‌ی صمیمی ایجاد کنیم تا بتوانیم آن‌ها را به سمتی که میل داریم سوق دهیم.
از نگاه برادبری و گریوز هوش هیجانی چیست
از این دو روانشناس و اندیشمند کتاب های ساده و در عین حال دقیقی منتشر شده است. کتاب هایی که حتی مفاهیم پیچیده در آن ها ساده و روان گفته شده است. آن قدر روان که درک جملات آن ها برای عموم نیز ممکن است. این دو تعرف هوش هیجانی را این چنین می دانند:
هوش هیجانی به معنی توانایی تشخیص و درک هیجانات در خودتان و دیگران است. و توانایی این که این آگاهی را برای مدیریت رفتار و رابطه های خود به کار بگیرید.